علل اختلال خواب و روشهای درمان بیخوابی
14 مرداد 1398
بدون نظر
10 دقیقه
45 بازدید
چرا دچار بیخوابی می شویم؟
انواع اختلال خواب (Sleep Disorder) یکی از مشکلات شایع خصوصاً در دوران میان‌سالی و سالمندی است. ولی متأسفانه با وجود اهمیت بهداشت خواب، کمتر به این مهم پرداخته می‌شود. اختلال‌های خواب به چند دسته تقسیم می‌شوند که ازجمله می‌توان به اختلال تنفسی حین خواب، بی خوابی، اختلال در ریتم چرخه خواب و بیداری، اختلال حرکتی در خواب و غیره اشاره کرد. در این مقاله با علائم و علل انواع اختلال خواب بیشتر آشنا خواهید شد و درباره روشهای تشخیص و درمان بیخوابی اطلاعات مفیدی کسب خواهید کرد. پس با ما همراه باشید.
علائم اختلال خواب چیست؟
علائم می‌تواند بسته به‌شدت و نوع اختلال خواب متفاوت باشد. بااین‌حال، علائم عمومی اختلال خواب عبارتند از:
- مشکل در به خواب رفتن و یا خواب ماندن
- خستگی روزانه
- تمایل قوی به چرت زدن های روزانه
- تحریک‌پذیری یا اضطراب
- عدم تمرکز
- افسردگی
علل اختلالات خواب چیست؟
بیماری‌ها و اختلالات متعددی وجود دارد که می‌تواند مشکلات مرتبط با خواب را ایجاد کند. در بسیاری از موارد، اختلالات خواب (Sleep disorder) درنتیجه یک بیماری قبلی که در فرد وجود دارد، ایجاد می‌شوند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
آلرژی و مشکلات تنفسی
ناتوانی در نفس کشیدن از طریق بینی می‌تواند باعث مشکلات خواب شود. آلرژی، سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی از مهم‌ترین عواملی هستند که باعث گرفتگی بینی می‌شوند. برخی اوقات مسیر تنفسی در بینی به‌طور مادرزادی و یا بر اثر شکستگی و یا آسیب‌دیدگی و یا خشکی هوا مسدود می‌شود.
پر ادراری
پر ادراری یا نوکتوریا (Nocturia) نیز ممکن است خواب شما را مختل کرده و موجب بیدار شدن مکرر در طول شب شود. عدم تعادل هورمونی و بیماری‌های دستگاه ادراری ممکن است این وضعیت را ایجاد و یا تشدید کنند (اگر پر ادراری شما همراه با خونریزی یا درد باشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید).
دردهای مزمن
دردهای مزمن می‌تواند خوابیدن را دشوار کند. ممکن است حتی پس از به خواب رفتن، در اثر درد، مجدداً بیدار شوید. برخی از شایع‌ترین علل درد مزمن عبارتند از:
- - آرتروز
- - سندرم خستگی مزمن
- - فیبرومیالژیا
- - بیماری روده التهابی
- - سردردهای مداوم میگرنی و غیر میگرنی
- - کمردرد مداوم
- در بعضی موارد، اختلال خواب ممکن است درد مزمن را تشدید کند! به‌عنوان‌مثال، پزشکان بر این باورند که عارضه فیبرومایالژیا ممکن است به مشکلات خواب مرتبط باشد.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب اغلب تأثیر منفی بر کیفیت خواب دارند. ممکن است با وجود استرس و اضطراب‌هایی که از طول روز به رختخواب آورده‌اید، نتوانید بخوابید و یا در خواب بمانید. کابوس دیدن، حرف زدن در خواب و یا راه رفتن در خواب نیز می‌تواند خواب شما را مختل کند.
انواع اختلال خواب
اختلال تنفسی حین خواب و یا آپنه خواب
آپنه خواب عبارت است از وقفه تنفس بیش از 10 ثانیه حین خواب که ممکن است انسدادی (در اثر انسداد راه‌های هوایی فوقانی)، مرکزی (به دلیل مشکلات مغزی) یا مختلط باشد. در نوع آپنه خواب انسدادی، راه‌های هوایی در بینی و حلق تا حدودی به‌طور کامل مسدود می‌شود. این مشکل ممکن است ناشی از لوزه‌های بزرگ، زبان بزرگ یا رشد بافت اضافه در راه تنفسی مسدود شده، باشد. بافت اضافی در راه تنفسی در افرادی که چاق هستند یا اضافه وزن دارند، شیوع بیشتری دارد. وقتی‌که عضله‌های تنفسی در هنگام خواب در حال استراحت هستند، این بافت اضافی ممکن است منجر به مسدود شدن راه‌های هوایی شود. در آپنه مرکزی ساقه مغز در ناحیه‌ای از مغز که تنفس را کنترل می‌کند، آسیب‌دیده است. ساقه مغز ممکن است به دلیل یک عفونت یا سکته مغزی آسیب‌دیده باشد.
وقتی افراد به خواب می‌روند عضله‌ها ازجمله عضله‌های ناحیه حلق در حالت شل شدگی کامل قرار می‌گیرند. این حالت در ناحیه حلق موجب تنگی و گاهی مسدود شدن راه تنفسی فوقانی می‌شود. تنگ شدن موجب بروز خروپف شده و در صورت مسدود شدن راه هوایی ممکن است باعث شود فرد با احساس تنگی نفس از خواب بیدار شود. این مشکل در آقایان دو برابر خانم‌ها شایع است که گاهی با هورمون‌های مردانه در بدن آن‌ها مرتبط است. البته در خانم‌ها هم که هورمون‌های زنانه نقش محافظتی دارد، در دوران یائسگی به دلیل کم شدن ترشح هورمون‌ها، شیوع این بیماری بیشتر می‌شود. البته این مشکل ناشی از دلایل دیگر نیز ایجاد می‌شود؛ مانند چاقی و اضافه وزن. چربی انباشته‌شده در دیواره حلق موجب تنگ شدن راه تنفسی فوقانی می‌شود. این افراد چون خواب شبانه کافی ندارند، معمولاً در طول روز احساس خواب آلودگی و کمبود انرژی دارند.
نارکولپسی
نارکولپسی (Narcolepsy) که تحت عنوان "حملات خواب " نیز شناخته می‌شود، اختلالی است که در طول روز رخ می‌دهد. به این معنی که شما ناگهان احساس خستگی می‌کنید و بدون هشدار قبلی می‌خوابید. این اختلال همچنین می‌تواند موجب فلج خواب شود که پس از بیدار شدن، توانایی حرکت شما را می‌گیرد. اگرچه نارکولپسی به‌تنهایی نیز ممکن است رخ دهد، معمولاً در افراد مبتلا به برخی اختلالات عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا MS رخ می‌دهد.
سندروم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار (RLS) با نیاز فراوان به حرکت دادن پاها به هنگام خواب شناخته می‌شود. این حالت گاهی با احساس سوزن سوزن شدن در پاها همراه است. درحالی‌که این علائم می‌تواند در طول روز نیز رخ دهد ولی در شب شایع‌تر است. RLS اغلب در بیماران خاصی نظیر افراد مبتلا ADHD (اختلال بیش فعالی و نقص توجه) و بیماری پارکینسون دیده می‌شود، اما علت دقیق آن شناخته‌شده نیست.
پاراسومنیا
پاراسومنیا (Parasomnias) یک نوع از اختلالات خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیر طبیعی در طول خواب می‌شود. شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- راه رفتن در خواب
- حرف زدن در خواب
- ناله کردن در خواب
- کابوس‌های مکرر شبانه
- شب‌ادراری
- دندان‌قروچه کردن
اختلال در چرخه خواب
یکی از مرحله‌های خواب مرحله حرکت سریع چشم است. این مرحله حدود 25-20 درصد کل خواب را شامل می‌شود. به عبارتی هر فرد در طی شبانه‌روز 120-90 دقیقه در این مرحله از خواب است. البته این مرحله در افراد مختلف متفاوت است. در طی این مرحله فعالیت سلول‌های مغزی مشابه بیداری است. برخی افراد در این مرحله از خواب دچار مشکل هستند.
خواب آلودگی طولانی‌مدت
افراد دچار این اختلال، با وجود آنکه ساعت‌ها در طول شب و روز می‌خوابند، مدام احساس خواب آلودگی کرده و چرت می‌زنند.
اختلال در ریتم چرخه خواب و بیداری
افراد مبتلا به این اختلال، در هنگام شب بیدار می‌مانند و به فعالیت‌هایی مانند تماشای فیلم می‌پردازند. در مقابل از صبح تا ظهر به خواب می‌روند. همچنین افرادی که خیلی زود خوابیده و خیلی زود بیدار می‌شوند نیز دچار این اختلال هستند.
بی خوابی یا اینسومنیا
برخی افراد در خوابیدن یا حفظ خواب، ناتوان هستند. آن‌ها در شروع خواب و به خواب رفتن دچار مشکل می‌شوند. در این افراد زمان به رختخواب رفتن تا به خواب رفتن حدود نیم ساعت طول می‌کشد. فرد بی خواب، در مدت کمتر از 20 دقیقه به خواب می‌رود ولی در فاصله شب تا صبح چندین بار از خواب بیدار شده و قادر نیست خواب خود را حفظ کند.
چگونه اختلال خواب تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و اطلاعات مربوط به علائم و تاریخچه پزشکی شما را جمع‌آوری می‌کند. همچنین ممکن است برای تشخیص دقیق، آزمایش‌های مختلفی را درخواست کند، ازجمله:
- پلی سومنوگرافی (polysomnography): در این آزمایش در هنگام خواب، میزان اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را ارزیابی می‌کند تا پزشک علت اختلالات خواب شما را متوجه شود.
- الکتروانسفالوگرام (electroencephalogram): یک آزمایش است که فعالیت الکتریکی مغز را بررسی می‌کند و هرگونه مشکل احتمالی مرتبط با اختلال خواب را تشخیص می‌دهد.
- آزمایش ژنتیک با کمک نمونه خون: گاهی اوقات لازم است برای تشخیص برخی از مشکلات خواب نظیر نارکولپسی و یا برخی از شرایطی که می‌تواند منجر به این مشکلات شود، یک آزمایش ژنتیک انجام دهید.
این آزمایش‌ها می‌توانند در تعیین مسیر مناسب درمان اختلالات خواب بسیار مهم باشند.
اختلالات خواب چگونه درمان می‌شوند؟
درمان اختلال خواب می‌تواند بسته به نوع و علت اصلی آن متفاوت باشد. بااین‌حال، به‌طورکلی ترکیبی از درمان‌های پزشکی و تغییرات شیوه زندگی را شامل می‌شود.
درمان‌های پزشکی
درمان پزشکی اختلالات خواب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از قرص خواب
- استفاده از مکمل ملاتونین ( هورمون خواب ) جهت تنظیم ریتم خواب
- درمان و یا کنترل آلرژی که گاهی باعث بیخوابی می شود
- تعویض داروهایی که باعث بیخوابی می شوند( با مشورت پزشک )
- استفاده از دستگاه بهبودتنفس یا جراحی (معمولاً برای آپنه خواب)
-گارد یا محافظ دندان (معمولاً برای دندان‌قروچه یا خرو پف)
- استفاده از دستگاه بخور در موارد مشکل تنفسی به دلیل خشکی هوا
- استفاده از دستگاه بخور در موارد مشکل تنفسی به دلیل خشکی هوا
تغییرات شیوه زندگی
تغییرات شیوه زندگی می‌تواند به میزان زیادی کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد، به‌خصوص هنگامی‌که آن‌ها همراه با درمان‌های پزشکی انجام می‌شود. ممکن است هر یک از تغییرات زیر، تغییر بزرگی در وضعیت خواب شما ایجاد کنند:
- مصرف بیشتر سبزیجات و ماهی در رژیم غذایی و کاهش میزان مصرف قند
-کاهش استرس و اضطراب با کمک ورزش و گروه درمانی و مشاوره
- داشتن یک برنامه منظم برای خواب و بیداری
- نوشیدن آب کمتر، قبل از خواب
- محدود کردن مصرف کافئین، به‌خصوص اواخر بعدازظهر یا شب
- کاهش مصرف تنباکو و الکل
- خوردن وعده‌های غذایی کم کربوهیدرات یا بدون کربوهیدرات قبل از خواب
- عدم استفاده از وسایل الکترونیکی یکساعت قبل از خواب مانند موبایل و لپ تاپ
- کاهش نورهای زائد بویژه نور آبی صفحه موبایل
- عدم استفاده از وسایل الکترونیکی یکساعت قبل از خواب مانند موبایل و لپ تاپ
- کاهش نورهای زائد بویژه نور آبی صفحه موبایل
به‌طورکلی مهم‌ترین اقدامی که برای بهبود سیکل خواب و بیداری خود می‌توانید انجام دهید این است که در یک زمان مشخص بخوابید و در زمان مشخصی از خواب برخیزید. ممکن است آخر هفته‌ها وسوسه شوید که از تعطیلات استفاده کنید و بیشتر بخوابید، اما این اشتباه باعث می‌شود که در طول هفته مجدداً دچار اختلالات خواب شوید.
دکتر روزا ابوالقاسم
دکتر روزا ابوالقاسم
برای ثبت دیدگاه، ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید